سخن دانشگاه 13
مقدمه 15
فصل اوّل: مباحث مقدماتی 19
گفتار اوّل: مفاهیم 21
- 1. وحدت وجود 21
1- 1. وحدت وجود در لغت 21
1- 2. وحدت وجود در فلسفه و عرفان 22
- 2. تجلّی و تجلّی اعظم 25
2- 1. تجلّی در لغت 25
2- 2. تجلّی در قرآن و روایات 25
2- 3. تجلّی و تجلّی اعظم در عرفان 26
- 3. انسان کامل 28
3- 1. انسان در لغت 28
3-2. انسان کامل در اصطلاح 29
- 4. انسان حیوان 32
گفتار دوم: نگاهی به مبانی هستی‌شناختی مکتب ابن‌عربی 34
- 1. وحدت شخصیه 34
1- 1. دیدگاه مشائی (نظریۀ کثرات متباین یا تشکیک عامی وجود) 34
1- 2. دیدگاه حکمت متعالیه (نظریۀ تشکیک خاصی) 35
1- 3. دیدگاه عرفانی (وحدت وجود و کثرت نمود) 37
- 2. مظاهر و تجلّیات حق سبحانه 40
- 3. تمایز احاطی حق 46
- 4. حضرات خمس 51
4- 1. تعیّن اوّل و ثانی 51
4- 2. عالم عقل 62
4- 3. عالم مثال 63
4- 4. عالم ماده 69
4- 5. کون جامع 72
فصل دوم: چیستی انسان کامل(حقیقت انسان کامل) 75
گفتار اوّل: حقیقت انسان کامل از منظرمکتب ابن‌عربی 77
- 1. نوع انسان و کمالات انسانی 77
1-1. حرکت حبّی و آفرینش انسان 77
1-2. وجه تسمیۀ انسان 83
1-3. جامعیت انسان 86
1-3- 1. اعتدال در جامعیت 88
1-3- 2. جامعیت و جامع اضداد بودن 90
1-3- 3. رابطۀ جامعیت انسان و اسم جامع الله 92
1- 3- 4. عین ثابت انسان (حقیقت محمدیه) 96
- 2. غایت نوع انسان 99
2- 1. رابطۀ مرتبۀ وجودی انسان و غایت نهایی او 100
- 3. نوع انسان و انسان کامل 107
3-1. رابطۀ انسان و انسان کامل 107
3-2. مراد از آدم نوع انسانی است 108
3-3. انسان امانتدار الهی 110
- 4. انسان حیوان و انسان کامل 111
4-1. وجود سلسله مراتب در افراد انسان 112
4-2. انسان کامل و انسان حیوان، مشترکات و مختصات 113
- 5. انسان کامل و اسفار اربعه 119
5- 1. سفر از خلق به سوی حق 124
5-2. سفر از حق به سوی حق با حق 125
5-3. سفر از حق به سوی خلق با حق 127
5-4. سفر از خلق به حق با حق 129
- 6. انسان کامل کون جامع 131
گفتار دوم: حقیقت انسان کامل از منظر قرآن و روایات 133
- 1. نوع انسان و کمالات موجود از منظر آیات و روایات 133
1- 1. هدف از آفرینش انسان در قرآن و روایات 133
- رابطۀ عبادت و معرفت 136
1-2. تعریف الهی انسان 141
1-3. برتری و شرافت انسان 143
1-4. جامعیت انسان 147
1-4-1. خلقت انسان در قرآن ( ترکیب جسم و روح ) 148
1-4-2. فطرت الهی انسان 151
1-4-3. خلقت با دو دست الهی 154
1-4-4. تعلیم اسمای الهی 156
1-4-6. رابطۀ علم به اسما و امانت‌داری خداوند 163
1-4- 7. رابطه تعلیم اسما، امانت و منصب خلافت 170
- 2. غایت نوع انسان در آیات و روایات 173
2- 1. سقف وجودی و غایت نهایی انسان در آیات و روایات 175
2- 2. مرتبه وجودی پیامبر، غایت نوع انسانی 177
- 3. نوع انسان و انسان کامل 181
3- 1. کرامت ذاتی انسان 183
3- 2. کرامت اکتسابی 184
3- 3. سیر و سلوک در متون دینی 188
3- 3- 1. دعوت به حرکت و سیر و سلوک در آموزه‌های دینی 188
3- 3- 2. مراحل سیر و سلوک در آموزه های دینی 191
- 4. اسفار اربعه در متون دینی 196
4-1. شناخت موانع و حجابها 196
4-2. شهود حقایق و فنا در متون دینی 200
4-3. وصول به مقام ولایت در متون دینی 203
4- 4. سریان وجودی عبد سالک در عوالم وجود 204
4- 5. مقام نبوت و خلافت در متون دینی 206
- 5. انسان کامل کون جامع در متون دینی 210
گفتار سوّم: بررسی تطبیقی حقیقت انسان کامل از منظر ابن‌عربی و قرآن و روایات 214
فصل سوم: رابطه انسان کامل با خداوند 231
گفتار اوّل: رابطه انسان کامل با خداوند از منظر مکتب ابن‌عربی 233
- 1. فنای ذاتی، صفاتی و افعالی و تخلق به اسما و صفات 233
1-1. تعریف فنا در عرفان 235
1- 2. مراتب و درجات فنا 237
1- 3. فناهای سه گانه 239
1- 3- 1. فنای افعالی 240
1- 3- 2. فنای صفاتی 241
1- 3- 2. فنای ذاتی 245
1- 4. رابطه تجلّی ذاتی و عین ثابت سالک 247
1- 5. تجلّی ذاتی مرتبه خاتم الانبیاء و وارثان ختمی مرتبت 249
1-6. رابطه فنا و ولایت 251
- 2. کمال جلا و استجلا 253
2– 1. تعریف جلا و استجلا 253
2– 2. انسان مصداق کمال جلا و استجلای الهی 254
- 3. مظهر أتم الهی 258
3- 1. انسان کامل مظهر اسما و صفات الهی 261
3– 2. حقیقت محمدی مظهر أتم الهی 261
- 4. خلافت از جانب حق 263
4– 1. حقیقت و سرّ خلافت انسان کامل 264
4– 2. گسترۀ خلافت 267
گفتار دوّم: رابطه انسان کامل با خداوند از منظر آیات و روایات 270
- 1. فنای ذاتی، صفاتی و افعالی و تخلق به اسما و صفات در متون دینی 270
1– 1. مراتب فنا در آموزه های دینی 275
- 2. کمال جلا و استجلا در آموزه های دینی 282
- 3. تجلّی اعظم و مظهرأتم 287
3- 1. انسان و تجلّی اعظم الهی 288
3– 2. انسان کامل تجلّی اعظم و مظهر أتم در آیات و روایات 289
- 4. خلافت از جانب خداوند در آیات و روایات 291
4– 1. حقیقت و سرّ خلافت انسان از منظر وحی الهی و روایات معصومین 291
4– 2. خلافت الهی نوع انسان 294
گفتار سوّم: بررسی تطبیقی رابطه انسان کامل با خداوند از منظر مکتب ابن‌عربی با آیات و روایات 299
فصل چهارم: رابطه انسان کامل با عالَم 313
گفتار اوّل: رابطه انسان کامل با عالَم از منظر مکتب ابن‌عربی 315
- 1. انسان کامل، روح عالم 315
1– 1. اسمای الهی قوای انسان کامل 319
1– 2. عقول و مجردات قوای انسان کامل 320
1– 3. همه موجودات عالم قوای انسان کامل 322
- 2. انسان کامل غایت ایجاد عالم 322
- 3. انسان کامل علت بقا عالم 325
- 4. انسان کامل و خلافت بر عالم 328
4– 1. سرّ خلافت انسان کامل 328
4- 2. حوزه وگسترۀ خلافت انسان کامل 332
- 5. انسان کامل قطب عالم و واسطه در فیض 333
5– 1. حقیقت قطب 333
5– 2. وحدت قطب 335
5– 3. رابطه قطب الأقطاب (حقیقت محمدی) با انبیا و اولیا 336
- 6. رابطه انسان کامل با عوالم سه‌گانه 338
6– 1. عالم کبیر و صغیر و انسان کبیر و صغیر 341
- 7. رابطه انسان کامل با انسان‌های دیگر 344
7- 1. رسالت، نبوت و ولایت انسان کامل 345
گفتار دوم: رابطه انسان کامل با عالم از منظر آیات و روایات 349
- 1. انسان کامل روح عالم 349
1- 1. اسمای الهی قوای انسان کامل 358
1- 2. ارواح و عقول قوای انسان کامل 364
1- 2- 1. ملاک فضیلت انسان کامل بر فرشتگان 366
1- 2- 2. آثار برتری انسان بر فرشتگان 368
1- 3. همه موجودات عالم قوای انسان کامل 371
- 2. انسان کامل غایت ایجاد عالم 373
- 3. انسان کامل علت بقای عالم 378
- 4. انسان کامل و خلافت بر خلق 382
4- 1. فلسفه نصب خلیفه 382
4- 2. گسترۀ خلافت 385
- 5. انسان کامل قطب عالم و واسطه در فیض 387
5- 1. وحدت قطب 390
- 6. رابطه انسان کامل با عوالم سه‌گانه (عالم کبیر و صغیر، انسان کبیر و صغیر) 395
- 7. رابطه انسان کامل با انسان‌های دیگر 402
7- 1. انسان کامل و هدایت انسان‌ها 404
7- 2. انسان کامل و شناخت پروردگار 407
گفتار سوّم: بررسی تطبیقی رابطه انسان کامل با عالم از منظر مکتب ابن‌عربی و آیات و روایات 411
خاتمه 429
کتابنامه 441