فهرست
مقدمه .................................................................................................. 11
مفهوم شناسی .......................................................................................... 20
- حسّ مشترک 21
- خیال 23
- متخیله 27
- واهمه 28
- عقل 30
- توحید الوهی 32
سیر منطقی مطالب ................................................................................... 34
فصل اول: چگونگی تعالی انسان در قوس صعود و رابطۀ آن با خیال بر مبنای حکمت متعالیه ......... 37
گفتار یکم: بررسی هویت انسان و تبیین قابلیت آن برای تعالی در قوس صعود ................. 41
- تعریف انسان ...................................................................................... 41
1-1. تعریف لغوی 42
1-2. تعریف اصطلاحی 43
- هویت انسان بر مبنای حکمت متعالیه ......................................................... 47
- ابعاد و لایه‌های وجودی انسان .................................................................. 51
3 ـ 1. بُعد حیوانی (بَدن طبیعی) 52
3 ـ 2 . بُعد نفسانی (ساحت خیال متصل) 56
یکم: چیستی خیال ................................................................. 58
دوم: ویژگی‌های خیال متصل ...................................................... 65
سوم: عملکرد خیال متصل ......................................................... 72
- نقش خیال در شکل گیری اراده و اختیار ....................................... 75
- نقش خیال در رؤیا .............................................................. 80
2 ـ 1. عروج نفس به درگاه الهی به‌هنگام خواب 81
2 ـ 2. قوۀ خیال علتِ تحققِ رؤیا 82
2 ـ 3 ـ نقش خیال در اقسام رؤیا 84
2-3-1. رؤیای صریح ............................................................ 85
2 ـ 3 ـ 2. رؤیاهای غیرصریح .................................................... 86
3 ـ نقش خیال در حالت منامیه 87
چهارم: رابطه خیال متصل با قلب 90
3 ـ 3. بُعد الهی (ساحت عقل) 94
یکم: اثبات بُعد الهیِ انسان (خودِ الهی) ......................................... 96
دوم: رابطۀ روح با بُعد الهیِ انسان ................................................. 99
گفتار دوم: بررسی عوامل و موانع تعالی انسان در قوس صعود و رابطۀ آن با خیال ............. 102
- معلم خیال در تعالی به مرتبۀ عقل بالفعل ...................................................... 103
- رابطۀ تفکر و تعلم و تذکر با خیال و نقش آن در تعالی انسان ................................ 105
2 ـ 1. تفکر 105
2 ـ 2. تعلم 108
2 ـ 3. تذکر 108
یکم: نظر مثبت علامه طباطبایی; به مسئلۀ تذکر و رابطۀ آن با نقش خیال .... 110
دوم: نظر منفی علامه طباطبایی; به مسئلۀ تذکر............................... 111
- ذکوریت و اناثیت و رابطۀ آن با نقش خیال در تعالی انسان.................................... 113
- شیطان و رابطۀ آن با نقش خیال در تعالی انسان................................................ 115
4ـ1.حقیقت شیطان 116
4ـ2. جایگاه شیطان در نظام تکوین و تشریع و رسالت او 118
4ـ3. قوۀ خیال قلمرو اغوا و اضلال شیطانی 122
نتیجه‌گیری فصل اول 124
فصل دوم: نقش قوۀ خیال در توحید الوهی (در قوس صعود) بر مبنای حکمت متعالیه............. 127
گفتار یکم: توحید الوهی و اصطلاحات مربوط به آن............................................. 136
- وحدت و کثرت و نقش خیال در فهم آن دو 140
- عقل نظری و عقل عملی و رابطۀ خیال با آن دو 145
2-1. عقل نظری .................................................................. 146
2-2. عقل عملی ................................................................. 149
2-3. رابطۀ عقل نظری و عقل عملی با خیال ................................... 151
2-4. اصناف انسان‌ها با توجه به شدت و ضعف خیال ........................ 155
گفتار دوم: مبانی فلسفی چگونگی تطهیر خیال و رسیدن به مقام توحید الوهی ............. 162
مبنای یکم: تبعیت ماهیت از وجود 163
مبنای دوم: فقر وجودی ممکنات 168
مبنای سوم: حدوث جسمانی نفس وحرکت جوهری آن 171
مبنای چهارم: اتحاد علم و عالم و معلوم 176
گفتار سوم: نقش خیال در تحقق مراحل توحید ................................................... 183
مرحلۀ اول: توحید لسانی 184
مرحلۀ دوم: توحید نظری 185
مرحلۀ سوم: توحید عملی 186
مرحلۀ چهارم: فنای در توحید (توحید الوهی) 187
روش علامه طباطبایی; برای اثبات بالاترین مقام توحید .................... 190
گفتار چهارم: طریق رسیدن به توحید الوهی و نقش خیال در آن ................................ 191
- مطالعۀ ممکنات مرآتی برای نشان دادن خدا (سیر آفاقی و سیر انفسی) 193
ـ اصناف انسان‌ها با توجه به نوع تجلی حق تعالی در آن‌ها .................... 200
- همّ واحد داشتن مهم‌ترین عامل برای تطهیر خیال 205
- چگونگی دستیابی به همّ واحد و تطهیر خیال 208
3-1. مراقبه سنگبنای دستیابی به همّ واحد و تطهیر خیال .................... 212
3ـ 2. مراتب مراقبه در حالات گوناگون سالک به‌منظور تطهیر خیال ......... 215
3ـ3. رابطۀ تطهیر خیال با اصلاح عقل عملی و نظری ......................... 216
3ـ4. مقام توحید الوهی مهم‌ترین ثمرۀ مراقبه و تطهیر خیال .................. 217
3-5. عدم منافات کثرت جسمانیِ سالک با وحدت عقلی وی .............. 220
نتیجه‌گیری فصل دوم 221
فصل سوم: نقش قوۀ خیال در تشبه انسان به خدا (در سیر نزولی و صعودی) بر مبنای حکمت متعالیه ... 225
گفتار یکم: نقش خیال در تقرب انسان به خدا .................................................... 229
- اوصاف مقربان از نظر علامه طباطبایی; با استناد به آیات کریمه 230
- مراتب فنای مقربان از ادنی به اعلی 236
2-1. فنای افعال .................................................................. 236
2-2. فنای اوصاف ............................................................... 237
2-3. فنای ذات .................................................................. 237
- انواع قُرب مقربان به حق تعالی 237
3 ـ 1 ـ قُرب نوافل ................................................................ 238
3-2. قُرب فرایض ............................................................... 238
- مقایسه قُرب نوافل و قُرب فرایض و رابطۀ آن‌ها با خیال 240
گفتار دوم: ویژگی‌های فعل الهی و وجه تشابه آن با کارکردهای خیال متصل .................. 247
- تحقق فعل الهی به صِرف اراده 248
- تخلف ناپذیری فعل الهی از اراده 253
- کفایت مبدأ فاعلی 255
جمع بندی اول .................................................................... 259
جمع بندی دوم ...................................... .............................. 260
- مادی نبودن فعل الهی 262
- دوام فیض 265
- حکیمانه بودن 269
6-1. مصداق کمال حقیقی انسان از نظر علامه طباطبایی;................. 270
6-2. برهان علامه طباطبایی; بر مصداق کمال حقیقی .................... 275
6-3. مبادی صدور فعل از انسان و نقش خیال در آن ......................... 279
6-4. برهان علامه طباطبایی; بر حکیمانه بودن برخی افعال ارادی انسان ... 289
6-5. طریقِ حکیمانه شدن افعال ارادی از نظر علامه طباطبایی; ......... 291
گفتارسوم:تبیین نقش‌قوۀ خیال در خداگونگی انسان با تکیه بر آرای علامه‌طباطبایی;و شاگردان 298
- تطابق عوالم وجود 301
1-1. تعریف عوالم ............................................................... 303
1-2. ویژگی عوالم وجود ........................................................ 304
1-3. نحوۀ صدور عوالم وجود .................................................. 307
- تبیین تطابق عالَم و آدم 311
- تطابق عوالم توجیهی برای خداگونگی خیال 316
- تبیین خلاقیت قوۀ خیال 319
4ـ1. سطوح خلاقیت ............................................................. 319
4-2. برخی از جلوه‌های خلاقیت ..............................................322
نتیجه‌گیری فصل سوم 336
کتابنامه 339
منابع عربی 345
نمایه آیات 351
نمایه روایات 357