سخن دانشگاه 13
مقدمه 15
مفهوم‌شناسی 19
الف) مفهوم معطی 19
معنای لغوی معطی 19
معطی در اصطلاح فلسفه 20
ب) مفهوم الشیء 22
معنای لغوی شیء 22
معنای اصطلاحی شیء 23
ج) مفهوم فاقد 25
معنای لغوی فاقد 25
معنای اصطلاحی فاقد 26
فصل اول: چیستی و توجیه قاعدۀ اعطا 29
مقدمه 31
1-1.چیستی قاعدۀ اعطا 31
1-1-1. تاریخچۀ قاعدۀ اعطا 31
2-1-1. بیان مفاد قاعدۀ اعطا 42
3-1-1. تعبیر‌های مختلف قاعدۀ اعطا 45
2-1. توجیه معرفت‌شناختی قاعدۀ اعطا 52
1-2-1. ابتنا یا عدم ابتنای قاعدۀ اعطا بر بنای عقلا 52
چیستی بنای عقلا 52
جایگاه بنای عقلا در علم منطق 56
عدم حجیت بنای عقلا در علم فلسفه 59
2-2-1. بداهت یا عدم بداهت قاعده 60
معنای بداهت 61
انواع بدیهی 67
اوّلی بودن قاعدۀ اعطا 69
فطری بودن قاعدۀ اعطا 87
دلیل انکار بداهت قاعدۀ اعطا 91
جمع‌بندی فصل اول 94
فصل دوم: گسترۀ کاربرد قاعدۀ اعطا و ارتباط آن با سایر قواعد فلسفی 97
مقدمه 99
1-2. گسترۀ کاربرد قاعدۀ اعطا 99
در علم الهیات (بالمعنی الاعم) 99
در علوم دیگر 100
الف) کاربرد قاعدۀ اعطا در علوم کلام و عرفان و تفسیر 100
ب) کاربرد قاعده در علم اصول 104
ج. کاربرد قاعدۀ اعطا در علم فقه 107
د) کاربرد قاعدۀ اعطا در علم اخلاق 112
هـ) کاربرد قاعدۀ اعطا در علوم طبیعی 115
ارزیابی 118
2-2. ارتباط قاعدۀ اعطا با سایر قواعد فلسفی 120
1-2-2. ارتباط قاعدۀ اعطا با قاعدۀ علیت 120
1-1-2-2. ترادف و عینیت علت حقیقی با معطی‌الوجود 122
2-1-2-2. نیاز معلول به علتی خارج از خود 127
3-1-2-2. تقدم علت بر معلول 129
4-1-2-2. نیاز معلول به علت در بقا 131
5-1-2-2. نفی اولویت و اثبات ضرورت علّی 134
6-1-2-2. تأخر مرتبۀ ایجاد از مرتبۀ وجود 136
7-1-2-2. وجود معلول در مرتبۀ علت 137
8-1-2-2. لزوم استناد معلول به علتی که وجودش عین ذاتش است 139
9-1-2-2. وجود ربطی معلول نسبت به علت 140
10-1-2-2. تعلق حکم معلول به وجود علت 146
11-1-2-2. تعلق جعل به وجود 146
12-1-2-2. عدم انحصار علیت در مادّیات 150
13-1-2-2. استحالۀ تسلسل در علل 151
2-2-2. ارتباط قاعدۀ اعطا با قاعدۀ سنخیت 153
1-2-2-2. اثبات اصل ضرورت سنخیت 155
2-2-2-2. اکملیت علت نسبت به معلول 158
3-2-2-2. حل شبهۀ سنخیت واجب با ممکنات 162
3-2-2. ارتباط قاعدۀ اعطا با قاعدۀ «بسیط الحقیقة کلّ الاشیاء» 177
جمع‌بندی فصل دوم 188
فصل سوم: دلالت‌های الهیاتی قاعدۀ اعطا 191
مقدمه 193
1-3. دلالت‌های معرفت‌شناختی 193
1-1-3. اثبات وجود عقل فعال در فرایند معرفتی انسان 194
اشکال فخر رازی 197
پاسخ 199
2-1-3. خداوند سرچشمۀ همۀ معارف بشری 199
3-1-3. اتحاد عقل و عاقل و معقول 202
4-1-3. اولویت علم حضوری نفس به صور معقوله ... 208
2-3. دلالت‌های هستی‌شناختی 212
1-2-3. اصالت وجود 212
1-1-2-3. برهان از طریق تحقق امور غیر وجود 212
2-1-2-3. برهان از طریق موجودیت ماهیات 214
3-1-2-3. برهان از طریق تشخص اشیا 217
اشکال 219
پاسخ 219
4-1-2-3. برهان از طریق سنخیت علت و معلول 220
2-2-3. تشکیک در وجود 223
3-2-3. وحدت وجود 228
4-2-3. تشخص وجود 237
1-4-2-3. اثبات تشخص به وجود 238
2-4-2-3. سلب تشخص از ماهیات 246
3-3. دلالت‌های خداشناختی 247
1-3-3. دلالت قاعدۀ اعطا در اثبات ذات واجب 248
برهان از طریق وجوب و امکان 248
برهان از طریق تشخص 250
برهان از طریق حدوث 251
برهان از طریق نفس 253
برهان از طریق عقل 256
برهان از طریق حرکت 258
اشکال 263
پاسخ 264
2-3-3. دلالت قاعدۀ اعطا در صفات واجب 267
1-2-3-3. اثبات مطلق صفات کمالیه 268
2-2-3-3. اثبات صفات کمالیۀ خاص 276
1-2-2-3-3. توحید واجب 276
الف) توحید ذاتی 276
ـ برهان صرف‌الوجود 277
ـ برهان استلزام ترکیب در حیث «ما به الاشتراک» 278
ـ برهان استلزام ترکیب از حیث «ما به الافتراق» 281
ـ برهان استحاله اجتماع فاعل و قابل در شیء بسیط 282
ـ برهان لزوم وحدت وحدت بخش 283
ب) توحید صفاتی 285
ـ برهان استلزام فقدان در صورت غیریت 286
ـ برهان استلزام اشرفیت ذات از ذات در صورت غیریت 289
ـ برهان مقتضای افضلیت ذات 292
ـ برهان لزوم انتهای مابالعرض به مابالذات 294
ـ برهان کمال بالذات 299
ـ وجوه تمایز ادلۀ توحید صفاتی 301
ج) توحید افعالی 304
ـ استدلال براساس تباین علّی معلولی 305
ـ استدلال براساس ربط علی 307
د) توحید عبادی 311
2-2-2-3-3. علم واجب 312
ـ اثبات علم ذاتی و حضوری واجب به خود 312
دلیل اول 312
دلیل دوم 314
ـ اثبات علم واجب به غیر پیش از ایجاد 314
ـ اثبات علم واجب به غیر پس از ایجاد 318
دلیل اول 318
دلیل دوم 321
ـ اثبات علم فعلی یا صدوری واجب 322
ـ اثبات حضوری بودن علم واجب به غیر 328
3-2-2-3-3. قدرت واجب 330
ـ ذاتی بودن قدرت 332
دلیل اول 333
دلیل دوم 333
4-2-2-3-3. حیات واجب 334
5-2-2-3-3. ارادۀ واجب 337
6-2-2-3-3. وجوب من جمیع الجهات 340
7-2-2-3-3. خیریت واجب 344
8-2-2-3-3. حقیت واجب 347
9-2-2-3-3. بساطت واجب 348
10-2-2-3-3. غنا و مالکیت واجب 350
11-2-2-3-3. ارحم‌الراحمین 352
12-2-2-3-3. سمع و بصر 353
13-2-2-3-3. ماهیت نداشتن واجب 354
3-3-3. دلالت قاعدۀ اعطا در افعال واجب 355
1-3-3-3. الواحد لایصدر منه إلّا الواحد 355
اشکال 360
پاسخ 361
2-3-3-3. وجود منبسط 361
3-3-3-3. عوالم وجود 370
4-3-3-3. ابداع عالم 382
5-3-3-3. اتقان صنع 385
جمع‌بندی فصل 392
خاتمه و نتیجه‌گیری 393
نظرها و پیشنهادها 398
منابع 401
نمایه آیات و روایات 425