ازبکستان در آینه تاریخ

فهرست مقالات
ایران باستان از دریچه فرهنگ؛ تأملی بر چرایی و چگونگی بازخوانی فرهنگی تاریخ ایران باستان در تاریخ‌نگاری ابوریحان بیرونی 14
1. مقدمه 15
2. پیشینه پژوهش 16
3. تأثیر بسترهای گفتمانی بر زیست‌جهان فرهنگی ابوریحان بیرونی 17
4. وجوه مختلف فرهنگ ایران باستان در تاریخ‌نگاری ابوریحان بیرونی 20
4-1. اعیاد باستانی ایرانیان در تاریخ‌نگاری ابوریحان بیرونی 21
4-2. بنیان‌های دینی- اعتقادی ایرانیان باستان در تاریخ‌نگاری ابوریحان به مثابه مؤلفه‌ای فرهنگی 23
4-3. سلسله‌های باستانی ایران از اسطوره تا تاریخ و بازتاب آن در تاریخ‌نگاری فرهنگی ابوریحان بیرونی 25
5. هخامنشیان در تاریخ‌نگاری ابوریحان بیرونی 27
6. اشکانیان در تاریخ‌نگاری بیرونی 28
7. ساسانیان در تاریخ‌نگاری ابوریحان بیرونی 30
8. نتیجه 31
منابع 33
اوضاع سیاسی ماوراءالنهر در دوران اسلامی تا تشکیل دولت صفوی اع سیاسی ماوراءالنهر در دوران اسلامی تا تشکیل دولت صفوی 36
مقدمه 37
از ورود اسلام تا دورة مغولان 38
از استقرار مغول تا پیدایش دولت صفوی 44
1. مغولان در ماوراءالنهر 44
2. تیموریان در ماوراءالنهر 48
3. شیبانیان در ماوراءالنهر 55
نتیجه‌گیری 59
منابع 61
بخارا و نقش سامانیان در شکوفایی آن 62
مقدمه 63
موقعیت جغرافیایی بخارا 64
اقتصاد بخارا و ترویج فرهنگ اسلامی 67
بخارا در عهد اموی عباسی 68
خاندان سامانی و بخارا 70
موقعیت‌شناسی امرای سامانی 72
تساهل و تسامح امرای سامانی 74
فارسی، زبان گفتمان علمی و دینی در بخارا 78
نتیجه 81
بررسی تطبیقی علل اقتصادی سقوط حکومت‌های صفویه و مغولان کبیر هند 84
مقدمه 85
الف) اقتصاد ایران در دوره صفویه 87
1. افزودن به خاصه با کاستی از ممالک 90
2. تشریفات زاید در دربار شاهی 91
3. افزایش مالیات‌ها 92
4. اختلال در تجارت داخلی 93
5. رکود بازرگانی خارجی 94
6. ناامنی 95
7. پایین‌آمدن ارزش پول 96
ب) علل اقتصادی سقوط مغولان کبیر هند 97
1. افزایش مالیات 97
2. شورش دهقانان 98
4. سنّت جاگیر 101
5. ساخت بنا با هزینه‌های گزاف 103
نتیجه 104
منابع 106
بررسی روند اسلام‌پذیری خاندان جغتای در ماوراءالنهر 110
مقدمه 111
خاندان جُغَتای و قلمرو آنان 113
حضور جغتاییان در عرصه تاریخ 115
مغولان و مسلمانان 116
جغتای خان و مسلمانان 116
روند اسلام‌پذیری در میان خاندان جغتای 117
نقش سیاسی و اجتماعی سلسله‌های صوفیه 124
پیامدهای اسلام‌پذیری اولوس جغتای 128
نتیجه 131
خاندان جغتای 133
بررسی وضعیت افول پایگاه قدرت در دوره سلطان مسعود غزنوی 134
1. مقدمه 135
2. پایگان حاکم نظامیان 136
1-2. پادشاه‌ (سلطان) 136
2-2. خواجه بزرگ 137
3-2. وزیر 137
4-2. سپهسالار اعظم 138
1-4-2. فرودستان سپهسالار اعظم 139
1-1-4-2. سپهسالاران منطقه نشین 139
2-1-4-2. مقدم و سالار 140
3-1-4-2. سرهنگ 140
4-1-4-2. سروثاق 140
5-2. زعیم حجاب یا حاجب اعظم 140
1-5-2. فرو دستان حاجب اعظم 140
1-1-5-2. حاجب 140
2-1-5-2. خیلتاش 141
3-1-5-2. نقیب 141
6-2. سالار غلامان‌سرایی 141
7-2. عارض 142
3. شاکله نظامی غزنوی 142
4. تنوّع و جمعیت شناسی نظامیان 144
5. غزنویان و تعارض شاکله‌ای 146
1-5. تعارض مرتبتی شاکله‌ای 147
2-5. تعارض بافت قومیتی 150
6. نتیجه 152
منابع 154
تأثیر ناامنی بر روند حج‌گزاری خراسانیان از ابتدای قرن سوم تا میانه قرن پنجم هجری 156
1. مقدمه 157
2.تأثیر رقابت‌های سیاسی بر ناامنی مسیر حج خراسانیان 159
2-1. رقابت صفاریان، سامانیان و دستگاه خلافت 159
2-2. رقابت غزنویان با آل‌بویه 160
3-2. رقابت امیران شرق و غرب دنیای اسلام 162
3. ناامنی متأثر از رقابت‌های عقیدتی و ظهور گروه‌های تندرو 164
3-1. درگیری‌های فرقه‌ای در بغداد 164
3-2. ناامنی متأثر از فعالیت قرامطه 165
3-3. ضعف حاکمان و گسترش راهزنی 166
4. سایر مؤلفه‌های تأثیرگذار 171
4-1. مشکلات متأثر از تغییر مسیر 171
4-2. افزایش عوارض 172
4-3. بلایای طبیعی 173
5. نتیجه 176
منابع 177
تاریخ بخارای غُنجار و نقل‌های برجای مانده از آن 180
مقدمه 181
درباره غنجار 183
درباره تاریخ بخارای غنجار 187
موارد برجای مانده از تاریخ بخارای غنجار 189
الاکمال ابن ماکولا 189
تاریخ بغداد 190
انساب سمعانی 191
تاریخ دمشق 199
معجم البلدان 201
تاریخ الاسلام ذهبی 201
منابع دیگر 205
تقابل عقیدتی صفویان و ازبکان با تأکید بر اندیشه‌های فضل‌الله روزبهان خنجی و مکاتبات مبادله شده بین عالمان و دولتمردان 210
مقدمه 211
2-1. نقش علما و دولتمردان در تقابل عقیدتی صفویان و ازبکان 217
1-2-1. تقابل عقیدتی صفویان و ازبکان در زمان شاه اسماعیل اول 217
2-2-1. تقابل صفویان و ازبکان در زمان شاه‌طهماسب 220
3-2-1. تقابل عقیدتی صفویان و ازبکان در زمان شاه‌عباس اول 223
4-2-1. مناسبات عقیدتی عالمان حامی صفویان و ازبکان 226
نتیجه‌گیری 230
منابع 231
خان و جایگاه سیاسی و اجتماعی آن در تاریخ اسلام 234
مقدمه 235
منابع 246
سنیان و شیعیان بخارا؛ از نزاع تا همگرایی 248
مقدمه 249
زمینه نزاع 252
بخارا در قرن نوزدهم 253
زمینه قدرت‌گیری شیعیان بخارا 256
پی‌ریزی نزاع و مسأله مدارس جدید 258
فتنه مذهبی 260
آسیب‌شناسی و هم‌گرایی 266
نتیجه 270
273
مناسبات سیاسی خوارزمشاهیان و عباسیان 274
مقدمه 275
خاستگاه دولت پادشاهان خوارزم 275
آغاز مناسبات سیاسی خوارزمشاهیان و عباسیان 278
مبارزات سیاسی تکش با الناصرلدین الله عباسی 281
اقدامات و تحریکات الناصر عباسی علیه سلطان محمد خوارزمشاه 289
عکس العمل سلطان محمد در برابر دستگاه خلافت و پی‌آمد آن 295
سلطان جلال الدین مینکبرنی و الناصر عباسی 299
مناسبات سیاسی سلطان جلال الدین والمستنصر بالله 301
نتیجه 303
منابع 306
مهاجرت قبایل عرب به آسیای مرکزی و پی‌آمدهای آن در قرون اولیه هجری 310
مقدمه 311
محدوده آسیای مرکزی 312
روند فتوح آسیای مرکزی 313
اسکان قبایل عرب در آسیای مرکزی 322
عوامل مؤثر در مهاجرت اعراب به آسیای میانه 325
پی‌آمدهای‌ مهاجرت و اسکان قبایل عربی در آسیای مرکزی 328
الف) رشد شهرها 328
ب) گسترش اسلام 330
ج) اختلاط نژادی 332
د) ایجاد حرکت‌های سیاسی مخالف امویان 333
ﻫ) پیدایش و دگرگونی طبقات اجتماعی 334
و) همسان سازی فرهنگی 336
ز) اختلافات قبیله‌ای 339
ح) تغییرات اقتصادی 340
نتیجه‌گیری 341
نقش خاتون‌های واقف در تداوم گفتمان رسمی سلجوقیان 344
مقدمه 345
سیاست‌های فرهنگی سلجوقیان 347
الف. ناحیه‌گرایی 349
ب. نظام اقطاع 349
ج. سنن دشت‌نشینی 350
پایگاه اجتماعی زنان سلجوقی 350
وقف و سلطه فرهنگی 352
1. یزد 353
2. کرمان 355
3. فارس 359
4. آذربایجان 360
نتیجه 361
منابع 363
واکاوی انگیزه‌ها و اهداف تیموریان در سیاست‌های مذهبی 366
مقدمه 367
تیمور و احکام دینی 369
سیاست مذهبی امیر تیمور گورکانی 373
تیموریان پس از تیمور 378
شاهرخ، جانشین بلامنازع تیمور 379
سیاست مذهبی شاهرخ تیموری 380
تیموریان پس از شاهرخ 383
نتیجه 385
منابع 386
وقف در خراسان و ماوراءالنهر؛ از پیدایش سامانیان تا پایان غزنویان (279ـ429ق) 388
مقدمه 389
1. پیشینه پژوهش 390
2. مفاهیم 390
الف. وقف 390
ب.گروه‌های واقف در خراسان و ماوراءالنهر 391
3. تشکیلات و اداره وقف در خراسان 391
الف. دیوان اوقاف 391
ب. دیوان قضا و اوقاف 392
ج. دیوان مظالم و اوقاف 394
4.کارکردهای اقتصادی وقف 396
الف. وقف و رباط‌سازی 397
ب. وقف و کاروانسراها و مهمانخانه‌ها 402
5. کارکردهای اجتماعی وقف 403
الف. حمایت از گروه‌های اجتماعی 403
ب. وقف و حراست از املاک خانوادگی 406
ج. تأثیر وقف بر حیات شهری 407
6.کارکردهای علمی وقف 409
الف. وقف و تأمین معیشت عالمان و طلاب 409
ب. وقف و مدارس شافعی در خراسان 410
ج. وقف و رونق مدارس حنفی 412
نتیجه 413
منابع 415
افول کبرویه در آسیای مرکزی 418
مقدمه: 419
کبرویان نخستین در آسیای مرکزی: رده‌های باخرزی و جندی 421
دودمان همدانی: بازگشت به آسیای مرکزی و نفاق در فرقه کبروی 427
دلایل افول کبروی 441