نظریه دولت در اسلام از منظر روایات معصومین علیهم السلام

فهرست نمودارها 17
سخن دانشگاه 18
مقدمه 20
کلیات 20
1˗ اهداف تحقیق 21
2˗ سؤالات تحقیق 21
3˗ فرضیه‌های تحقیق 22
4˗ پیشینه تحقیق 24
5˗ ساماندهی پژوهش 28
فصل اول: مبانی نظری 29
مقدمه 30
1˗چهارچوب مفهومی پژوهش 30
2˗ رابطه دین و سیاست 38
3˗مفاهیم 39
۳˗۱˗نظریه 39
۳˗۲˗ دولت 41
4˗ ضرورت دولت 45
4˗1˗ ضرورت و اهمیت نظام سازی و دولت در اسلام 47
5˗ شاخص‌ها و معیارهای طبقه‌بندی نظریه دولت 49
6˗ نظریه‌‌های دولت 49
6˗1˗ نظریه‌‌های مربوط به منشأ و پیدایش دولت 49
6˗2˗ نظریه‌‌های تاریخی دولت 50
6˗3˗ نظریه دولت در اسلام 50
فصل دوم: روش تحقیق: 55
مقدمه 56
گفتار اول نظریه داده‌‌بنیاد 59
1˗ ماهیت روش داده‌‌بنیاد 59
2˗ هدف از به‌کارگیری روش داده‌‌بنیاد 60
گفتار دوم: نحوه کاربرد روش داده‌‌بنیاد در روایات معصومین 63
1˗ معیار و ملاک در اعتبارسنجی روایات 64
1˗1˗ رهیافت قدما و متأخرین 64
1˗2˗ رهیافت کارکردی 66
1˗3˗ رهیافت تراثی 68
1˗4˗ رهیافت منتخب 68
2˗ شیوه دست‌یابی به منابع و مفاهیم روایات 72
۲˗۱˗ توانایی پژوهشگر در فهم و استفاده از متون دینی 73
2˗2˗ ضرورت استفاده مقدماتی از روش‌‌های فقه الحدیثی 74
۲˗2˗۱˗ احراز «حدیث بودن» متن موردنظر 74
2˗2˗2˗ فهم متن روایت 74
۲˗2˗۳˗ فهم و درک مقصود متن روایی 75
3˗ ملاک‌های به‌کارگیری روایات 76
3˗1˗ تفکیک شأن امامت از شأن دولت و حکومت 76
3˗2˗ سلسله مراتبی بودن دولتمردان 77
3˗3˗ تاریخی بودن فهم روایات 78
4˗ جامعه آماری، حجم و روش نمونه‌‌گیری در متون روایی 78
۴˗۱˗ قدم اول ایضاح مفهومی 79
4˗2˗ قدم دوم: بررسی واژگان سیاسی مترادف با موضوع دولت در روایات 79
۴˗2˗۱˗ شیوه واژگانی مستقیم 79
۴˗2˗۲˗ شیوه واژگانی غیرمستقیم 80
4˗3˗ قدم سوم: استفاده از سیاق‌‌های معنایی 81
4˗4˗ قدم چهارم: مراجعه به برخی کتاب‌ها و اندیشمندان خاص 82
5˗ روش انتخابی پژوهش حاضر 83
6˗ کاربرد روش داده‌‌بنیاد در متون روایی 83
فصل سوم: تحلیل یافته‌ها 89
مقدمه 90
گفتار اول: بسترها و شرایط تحقق و شکل‌گیری دولت 94
1˗ شرایط اجتماعی (اهمیت و ضرورت دولت) 94
1˗1˗ اهمیت ولایت و دولت حق 96
1˗2˗ ضرورت وجود دولت و دولتمرد حق در همه زمان‌ها 97
1˗2˗1˗ ضرورت پیروی و پایبندی عموم مردم از مقررات و قوانین 100
1˗2˗2˗ میل به ستم و تباهی توسط انسان‌ها 100
1˗2˗3˗ اختلاف و دگرگونی 101
1˗2˗4˗ عدم توانایی در ادامه حیات ملت‌ها بدون دولتمرد 102
1˗2˗5˗ روا نبودن واگذاردن مردم بدون حکومت از سوی خداوند متعال 102
1˗2˗6˗ کهنگی و فرسودگی دین 103
1˗2˗7˗ نابسنده بودن عقل در رساندن انسان به سعادت 104
1˗2˗8˗ حفظ و تحقق دین الهی توسط دولتمردان و دولت حق 104
1˗2˗9˗ پناهگاه مردم در امور دنیا و آخرت 105
1˗2˗10˗ دولت و دولتمرد الهی عامل امنیت و بقاء دنیا 106
1˗2˗11˗ جلوگیری از هرزگی و روزمرِگی 106
۱˗۲˗12˗ اصلاح و سامان یافتن امور مردم 107
1˗2˗13˗ دولتمرد حق، قلب و روح جامعه 109
1˗2˗14˗ آبادانی زمین 109
1˗3˗ ضرورت نیازمندی جامعه به دولتمرد و دولت در صورت عدم تحقق دولت حق 111
1˗4˗ تشکیل دولت واقعی حق فقط به دست امام / صاحب‌الامر= 113
2˗ شرایط بنیادین (مشروعیت الهی) 116
2˗1˗ انحصاری بودن حق حاکمیت خداوند متعال 117
2˗2˗ ولایت و حق حاکمیت پیامبر۹ و امام7 ناشی از حاکمیت خداوند متعال 120
2˗3˗ حاکمیت فقها در طول حاکمیت پیامبر۹ و امام7 126
2˗4˗ اراده خداوند متعال عامل شکل‌‌گیری دولت‌ها 128
2˗5˗ چرایی و دلایل تبعیت از حاکمیت و دولتمردان‎حق 129
3˗ شرایط غایی (اهداف دولت) 133
۳˗۱˗ اهداف دینی و اخلاقی 134
3˗1˗1˗ اجرا و ترویج دین و اوامر خداوند متعال 135
3˗1˗2˗ تربیت و هدایت دینی و اخلاقی جامعه 136
3˗1˗3˗ از بین بردن مولفه‌‌های طاغوتی و حفظ و زنده کردن آموزه‌‌های الهی 136
3˗1˗4˗ عزتمندی مؤمنان 138
۳˗۲˗ اهداف اجتماعی، سیاسی و حقوقی 138
3˗2˗1˗ احیاء و احقاق حق زیردستان و مبارزه با باطل و ستمگران 139
3˗2˗2˗ اصلاح امور جامعه 140
3˗2˗3˗ ضرورت حفظ نظام و جلوگیری از فساد و هرج‌ومرج جامعه 141
3˗2˗4˗ تأمین آزادی افراد و گروه‌ها 143
3˗2˗5˗ توجه درست به تعلیم و تربیت و نهادینه کردن آن در جامعه 143
3˗3˗ اهداف اقتصادی 145
3˗3˗1˗ اجرای عدالت 145
3˗3˗2˗ توجه به خراج و حفظ و حراست از دارایی‌‌های عمومی 147
3˗3˗3˗ رفاه عموم افراد جامعه و آبادانی شهرها 148
3˗4˗ اهداف نظامی و امنیتی 149
3˗4˗1˗ نبرد با دشمنان 150
3˗4˗2˗ تأمین امنیت 150
3˗4˗3˗ حفاظت از مرزها و نواحی دوردست 152
4˗ شرایط زمینه‌‌ای: (مقبولیت مردمی) 155
4˗1˗ اعتماد و پذیرش حاکمیت از سوی مردم 156
گفتار دوم: پدیده دولت 164
1˗ ویژگی‌های عمومی و ذاتی دولت و قدرت سیاسی 166
1˗1˗ دولت و قدرت همچنان که روی می‌‌آورد، پشت می‌‌کند 166
1˗2˗ زمانمند بودن دولت 167
1˗3˗ دولت، قدرت هوشیاری را از بین می‌‌برد. 168
1˗4˗ آشکارکننده خصلت‌های درونی 168
1˗5˗ تسلط بر افراد ناتوان و بردگان 169
1˗6˗ استبدادی بودن لازمه قدرت 170
1˗7˗ تغییر قدرت موجب تغییر زمانه می‌‌شود 170
1˗8˗ میزان دسترسی به قدرت عامل تغییر رفتار دولتمردان 171
1˗9˗ گرایش عمومی به قدرت 171
1˗10˗ قدرت و دولت جهت‌دار است 172
‌‌‌2˗ مراتب و انواع دولت 173
2˗1˗ دولت آدم و دولت ابلیس 174
2˗2˗ دولت اَکارم (بلندمرتبگان) و دولت لئام (فرومایگان) 175
2˗3˗ دولت جاهل و دولت عاقل 177
2˗4˗ دولت عادل و دولت جائر 178
۲˗۵˗ دولت اخیار و دولت اشرار 181
2˗6˗ دولت حق و دولت باطل 181
2˗7˗ دولت الهی و دولت انسانی 183
2˗8˗ دولت ابرار و دولت فجّار/فساق 187
3˗ منزلت و جایگاه دولتمردان 188
3˗1˗ منزلت و جایگاه دنیوی دولتمردان‎حق و عدل 190
3˗1˗1˗ دولتمرد چوپان و نگهبان جامعه 190
3˗1˗2˗ دولتمرد ناخدا و مردم کشتی هستند. 191
3˗1˗3˗ سایه و نیزه خدا و برپادارنده عدالت در زمین 192
۳˗۱˗۴˗ ستون خیمه و رشته نظام 193
3˗1˗5˗ پناهگاه پناهندگان و ملجأ مؤمنان 194
3˗1˗6˗ الگو و نمونه و برترین افراد 194
3˗1˗7˗ خزانه‏داران مردم و وکیلان امّت 195
3˗1˗8˗ پدر جامعه و یتیمان 196
3˗1˗9˗ قطب سنگ آسیاب 197
3˗1˗10˗ قلب جامعه 198
3˗1˗11˗ برادر و خدمتگزار و معلم مردم 198
3˗1˗12˗ عبادت بودن نگریستن به پیشوای عادل 199
3˗2˗ منزلت و جایگاه دنیوی دولتمردان جور و باطل 200
3˗2˗1˗ خوارترین آفریدگان 200
3˗2˗2˗ بدتر از حیوان درنده 201
3˗2˗3˗ بی‌ارزشی حاکمیت مادی 201
3˗2˗4˗ احترام نداشتن و نفرین‌شده 202
3˗2˗5˗ نفرین‌شده و محروم از شفاعت پیامبران 203
3˗2˗6˗ دارای بدترین خانه‌ها 204
3˗2˗7˗ عدم پذیرش نماز 204
3˗3˗ منزلت و جایگاه اخروی دولتمردان‎حق 205
3˗3˗1˗ بهترین پاداش از آن دولتمرد عادل 206
3˗3˗2˗ رسیدن به رضوان الهی و نجات از آتش دوزخ 206
3˗3˗3˗ محبوب‌ترین انسان‌ها نزد خداوند متعال 207
۳˗4˗ منزلت و جایگاه اخروی دولتمردان جور 208
3˗4˗1˗ سقوط در دوزخ و سخت‌ترین عذاب‌ها 208
3˗4˗2˗ عدم شفاعت پیامبر۹ 209
3˗4˗3˗ داخل شدن در جهنم بدون حسابرسی 210
گفتار سوم: فرایند 211
1˗ ابزارها و اصول حاکم بر اعمال و رفتار دولتمردان 212
1˗1˗ ابزارها و اصول حاکم بر رفتار فردی دولتمردان 216
1˗1˗1˗ به پا داشتن آموزه‌‌های دینی و تبعیت از احکام و سنت‌‌های الهی 218
1˗1˗2˗ شکرگزاری 221
1˗1˗3˗ پاکدامنی و پاکی و دوری از لهو و لعب 222
1˗1˗4˗ پارسایی و تقوا 223
1˗1˗5˗ دانایی نسبت به دین خدا 225
1˗1˗6˗ داشتن شکیبایی و بینش 226
1˗1˗7˗ تهذیب و تعلیم خود قبل از دیگران 227
1˗1˗8˗ بخشنده‌ترین افراد جامعه 228
1˗1˗9˗ داشتن کفایت 229
1˗1˗10˗ داشتن حسن خلق، مهربانی و محبت 230
1˗1˗11˗ ساده زیستی و دوری از مال‌اندوزی و ریاست‌طلبی 234
1˗1˗12˗ پرهیز از خودپسندی 235
1˗1˗13˗ شجاع‌ترین افراد 236
1˗1˗14˗ حلیم و بردبار بودن 237
1˗1˗15˗ داشتن سعه‌صدر و تحمل 238
1˗1˗16˗ بصیرت داشتن و بیدار بودن 239
۱˗۲˗ ابزارها و اصول حاکم بر رفتار اجتماعی و سیاسی دولتمردان 240
1˗2˗1˗ داشتن توانایی و شایستگی 240
۱˗2˗۲˗ عدالت‌خواه بودن و دوری از تبعیض و امتیازخواهی 243
۱˗2˗۳˗ خردگرا بودن و استدلال درست 248
۱˗2˗۴˗ داشتن زبانی گویا 250
۱˗2˗۵˗ برابر داشتن خود با مردم و ارتباط مستقیم با آن‌ها 250
۱˗2˗۶˗ اتمام‌حجت کردن با مردم 252
۱˗2˗۷˗ دوری نمودن از خلف وعده و عهدشکنی 252
۱˗2˗۸˗ صداقت داشتن و پرهیز از مکر و حیله 254
۱˗2˗۹˗ پرهیز از عجله و شتاب‌زدگی 254
1˗2˗۱۰˗ داشتن برنامه‌ریزی درست 255
1˗2˗۱۱˗ عبرت گرفتن از حکومت‌ها و دولت‌های قبل 257
1˗2˗۱۲˗ نظارت و ارزشیابی دقیق امور 258
1˗2˗1۳˗ عفو و گذشت داشتن 259
1˗2˗1۴˗ امانت‌دار بودن 261
1˗2˗1۵˗ دلیل و برهان داشتن 263
1˗2˗1۶˗ تدبیر و حسن سیاست داشتن 264
1˗2˗1۷˗ استفاده از ابزار تشویق و تنبیه 264
2˗ تکالیف، حقوق متقابل و شیوه‌‌های رفتاری دولت و مردم 269
2˗1˗ وظایف، تکالیف و شیوه‌‌های رفتاری دولت در برابر مردم 275
2˗1˗1˗ به‌کارگیری و اجرای عدالت در بین مردم 276
2˗1˗2˗ احسان و مهربانی با مردم 278
2˗1˗3˗ نپوشاندن سِر و راز از مردم 281
2˗1˗4˗ مشورت با مردم 282
2˗1˗5˗ اداء حقوق مردم بدون درنگ 284
2˗1˗6˗ انصاف داشتن 285
2˗1˗7˗ عمل به کتاب و سنت و آموختن حدود اسلام و ایمان 286
2˗1˗8˗ خیرخواهی و ارشاد 288
2˗1˗9˗ عفو و پوشاندن عیوب مردم و تغافل از گناه زیردستان 290
2˗1˗10˗ عمل براساس استطاعت مردم 292
2˗1˗11˗ عذرپذیری 293
2˗1˗12˗ پرداخت بدهی تنگدستان 293
2˗1˗13˗ تقسیم درست بیت‌‌المال و پرهیز از خیانت و حیف‌ومیل بیت‌‌المال 295
2˗1˗14˗ جمع‌‌آوری مالیات 297
2˗1˗15˗ جهاد با دشمنان و حفظ مرزها 298
2˗1˗16˗ اصلاح امور 299
2˗1˗17˗ آباد کردن شهرها و سرزمین‌ها 301
2˗1˗18˗ امربه‌معروف و ‎نهی‎‎‎ازمنکر‎ 302
2˗1˗19˗ رسیدگی به مظالم 304
2˗1˗20˗ پرهیز از منت‌گذاری 305
2˗1˗21˗ پرهیز از بزرگ‌نمایی 306
2˗1˗22˗ پرهیز از خونریزی ناحق 307
2˗2˗ وظایف و شیوه‌‌های ارتباطی مردم در قبال دولتمردان 309
2˗2˗1˗ وظایف و شیوه‌‌های ارتباطی مردم در قبال دولتمردان و دولت حق 310
2˗2˗2˗ وظایف و شیوه‌‌های ارتباطی مردم در قبال دولتمردان و دولت ستمگر 322
2˗2˗3˗ شرایط همکاری با حاکمیت جور 333
3˗ معیارهای سنجش دولتمردان 336
3˗1˗ میزان تبعیت و اطاعت از دستورات مافوق 337
3˗2˗ موقع رسیدن به حکومت / دولت 338
3˗3˗ چگونگی احسان و مهربانی 339
3˗4˗ نحوه عدالت‌خواهی و ظلم‌ستیزی 340
3˗5˗ چگونگی بخشندگی 341
3˗6˗ شیوه دفاع از حق 342
3˗7˗ چگونگی کنترل نفس 342
3˗8˗ نوع زندگی مردم 344
3˗9˗ نحوه برخورد با فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر 345
4˗ عوامل دوام و زوال دولت 346
4˗1˗ عوامل دوام و پایایی دولت 347
4˗1˗1˗ تبعیت و اطاعت از خداوند متعال 347
4˗1˗2˗ پرهیز و دوری از غفلت 348
4˗1˗3˗ عدالت محوری 349
4˗1˗4˗ حسن شهرت داشتن دولتمرد 351
4˗1˗5˗ نیک‌روش بودن 352
4˗1˗6˗ داشتن نیروی نظامی مقتدر 352
4˗1˗7˗ اداء حقوق متقابل میان دولت و مردم 353
4˗1˗8˗ دین‌داری و قرار دادن قدرت در خدمت دین 354
4˗1˗9˗ احسان و کمک به مردم 356
4˗1˗10˗ عفو و گذشت داشتن 356
4˗1˗11˗ صلح و دوستی و وفاء نمودن به عهد و پیمان 357
4˗1˗12˗ خیرخواهی کردن 358
4˗1˗13˗ جهاد و نبرد با دشمنان 358
4˗1˗14˗ میانه روی و پاکدامنی 359
4˗1˗15˗ اتحاد و انسجام 359
4˗2˗ عوامل زوال دولت از نظر روایات معصومین: 360
4˗2˗1˗ خیانت و مکروحیله مردم 361
4˗2˗2˗ ضعیف شمردن دشمن 362
4˗2˗3˗ ناتوانی در سیاست و سوء تدبیر 364
4˗2˗4˗ منع احسان و یاری 365
4˗2˗5˗ استبداد و خود کامگی 367
4˗2˗6˗ طمع داشتن 369
4˗2˗7˗ برتری جویی وامتیاز خواهی 369
4˗2˗ 8˗ ظلم و ستم دولتمردان 371
4˗2˗ 9˗ اختلاف و پراکنده شدن 372
4˗2˗10˗ ریاست‌طلب بودن 373
4˗2˗11˗ قرار دادن دین در خدمت دولت 373
4˗2˗12˗ بدرفتاری کردن 374
4˗2˗13˗ به‌کارگیری دون‌پایگان و اراذل و تأخیر افاضل 375
4˗2˗14˗ عدم اطاعت و حمایت از دولت و دولتمردان 377
4˗2˗15˗ تباه کردن اصول و پرداختن به فروع 378
4˗۲˗۱۶˗ نافرمانی الهی 379
4˗2˗17˗ ترک امربه‌معروف و ‎نهی‎‎‎ازمنکر‎ 383
4˗2˗18˗ دنیاگرایی و دنیاپرستی 385
گفتار چهارم: نتایج و آثار دولت 387
1˗ دست آوردها و نتایج دولت حق و عدل 388
1˗1˗ نزول رحمت و برکات الهی 388
1˗2˗ آبادانی شهرها 390
1˗3˗ اصلاح امور مردم 391
1˗4˗ سعادت و رستگاری مردم 392
1˗5˗ سامان یافتن امور مردم و دولت 393
1˗6˗ حاکمیت همه خوبی‌ها بر جامعه 394
1˗7˗ شکل‌‌گیری بهترین زمان‌ها 395
1˗8˗ هدایت یافتن جامعه 396
1˗9˗ احیاء و زنده شدن حق و عدل 397
1˗10˗ عزتمندی و قدرتمندی جامعه 398
1˗11˗ زینت یافتن دولتمردان 399
1˗12˗ جلب اعتماد توده مردم 400
1˗13˗ آرامش فکری مردم و دولتمردان 400
1˗14˗ دوستی و الفت میان مردم 401
1˗15˗ خشنودی خداوند متعال 401
1˗16˗ حفاظت از دین و امانت 402
1˗17˗ پیروزی بر دشمن 403
1˗18˗ بی‌نیازی و دوری از فقر 404
2˗ نتایج و پیامدهای دولت باطل و جور 405
2˗1˗ هلاکت و عذاب الهی 406
2˗2˗ رنج و گرفتاری 408
2˗3˗ عدم پذیرش اعمال 409
2˗4˗ عدم‌حمایت توده مردم از دولت 410
2˗5˗ ذلت و خواری دولت 410
2˗6˗ از بین رفتن حق و عدل و زنده شدن ظلم و جور 411
2˗7˗ فتنه، گمراهی و فساد 411
2˗8˗ از بین رفتن رحمت وبرکت الهی 412
2˗9˗ از بین رفتن آبادانی 413
2˗10˗ به حاشیه رفتن و نابودی انسان‌های فاضل 414
2˗11˗ تسلط شیطان 414
2˗12˗ شادی دشمنان 415
2˗13˗ عمل نکردن به دین و خروج از آن 415
2˗14˗ مهاجرت و فرار مغزها 416
2˗15˗ قیام مسلحانه 417
2˗16˗ ندامت اخروی 417
فصل چهارم: نتایج 419
فهرست منابع 431
کتاب‌ها 432
مجلات و نشریات 444
فهرست نشست‌ها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها 446
کتاب‌های لاتین 447
سایت ‌ها 447