مصرف کالای فرهنگی

تولید و توسعه نواندیشی دینی در عرصه‌های مختلف علوم اسلامی و انسانی و فراهم آوردن زمینه‌ها و امکانات آموزشی، پژوهشی و تبلیغی، گامی اساسی در ارتقای سطح فرهنگ و دانش جامعه و رشد علوم اسلامی ـ انسانی به شمار می‌رود. این اهداف از جمله مهم‌ترین انگیزه‌های تأسیس دانشگاه باقرالعلوم(ع) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم است. این نهاد علمی با استعانت از ذات مقدس الهی و همت و همکاری اساتید متعهد و دانشوران خلاق، تلاش می‌کند تا با مشارکت در تربیت نیروی انسانی متخصص و نخبگان مورد نیاز در عرصه علمی و فرهنگی، امکانات آموزشی در رشته‌های علوم انسانی را فراهم کند و در جهت تولید علم و پژوهش نیز گام مؤثری بردارد. هدف ما این است که هم در ارتقاء سطح عمومی آموزش تأثیرگذار باشیم و هم در راستای عملیاتی نمودن منویات معمار کبیر انقلاب و دغدغه مقام معظم رهبری در زمینه تولید علم و جنبش نرم‌افزاری حرکتی شایسته داشته باشیم. امید است انتشار تحقیقات و تألیف‌های محققان و اساتید و دانش‌آموختگان این دانشگاه و سایر مراکز آموزشی پژوهشی حوزوی، کوششی مؤثر در تحقق این اهداف باشد.
اثر پیش‌رو از «مسئله محوری» در اقدامات و فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی، فرهنگی و تبلیغی به عنوان یک راهنما و چارچوب مشخص آغاز می‌کند تا هدف‌گذاری و اولویت‌بندی منابع را تسهیل کند. از این روی با تمرکز بر مسائل کلیدی و نیازهای جامعه، این رویکرد موجب افزایش کارایی و اثربخشی برنامه‌ها می‌شود و به پژوهشگران و فعالان فرهنگی این امکان را می‌دهد که با شناخت دقیق‌تر چالش‌ها و فرصت‌ها، راهکارهای مناسب و متناسب با شرایط موجود را طراحی و اجرا کنند. همچنین، «مسئله محوری» باعث تقویت هم‌افزایی میان حوزه‌های مختلف علمی و عملی می‌شود و زمینه‌ساز ارتباطات بین‌رشته‌ای و تبادل دانش می‌گردد.
تمرکز بر «مسئله محوری در چرخه حکمرانی» به فرآیند تصمیم‌گیری شفاف و مبتنی بر شواهد کمک می‌کند که بر اساس نیازهای واقعی جامعه شکل می‌گیرد. با شناسایی و تحلیل مسائل اصلی، مسئولان قادر خواهند بود تا اولویت‌های خود را به‌درستی مشخص کرده و منابع را به شیوه‌ای کارآمدتر تخصیص دهند. این رویکرد باعث تقویت شفافیت و پاسخگویی در اقدامات حاکمیت می‌شود و زمینه‌ساز مشارکت بیشتر مردم در فرآیند حکمرانی خواهد بود. علاوه بر این، مسئله محوری موجب نوآوری و بهبود کارایی در سیاست‌گذاری می‌شود، چراکه به‌جای تکیه‌بر راه‌حل‌های قدیمی، استراتژی‌های جدید و مبتنی بر نیازهای واقعی جامعه تدوین می‌گردد. درنهایت، این رویکرد به افزایش اعتماد عمومی به نهادهای دولتی و ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان منجر می‌شود.
از سال 1394، میز سبک زندگی اسلامی در دفتر تبلیغات اسلامی بر مسئله ضعف سواد مصرف کالاهای فرهنگی و مصرف نامتعادل در جامعه تمرکز کرده است. این مسئله با بررسی دقیق وضعیت موجود و نظرسنجی از نخبگان کشور از میان ده‌ها مسئله مهم سبک زندگی انتخاب‌شده است. در این گزارش، بخش اول به شناسایی مسئله میز کار تخصصی سبک زندگی پرداخته و در بخش دوم، چارچوب نظری مصرف فرهنگی که در پیمایش مصرف فرهنگی کشور نیز استفاده‌شده، ارائه می‌شود.
دانشگاه باقرالعلوم(ع) با هدف ارائه دستاوردهای پژوهشی به جامعه علمی کشور، اقدام به نشر این مطالب نموده است و امید می‌رود که مورد استقبال طلاب، اساتید و دانشجویان قرار گیرد.

مقدمه
بخش اول: ضعف در سواد مصرف کالاهای فرهنگی و مصرف نامتعادل در سطح جامعه
1. توصیف چیستی و ابعاد مسئله
2. تبیین زمینه‌ها، ریشه‌ها و علل مسئله
2.1. عامل اصلی
2.2. ریشه‌های اصلی در ارتقاء یا تنزل سرمایه فرهنگی
2.2.1. در حوزه خانواده:
2.2.2. در حوزه گروه‌های مرجع:
2.2.3. در حوزه حاکمیت:
2.2.4. در عرصه فضای رسانه‌ای:
3. چرخه عمر مسئله
4. درجه اهمیت مسئله
5. پیشینه اقدامات در سطح کشور
6. چالش‌های حل مسئله
7. ابعاد نظری: چارچوب نظری مسئله و مدل مفهومی در حل مسئله
7.1. چارچوب نظری
7.1.1. مبانی ایدئولوژیک
7.1.2. در عرصه واقعیت اجتماعی
8. شبکه مسائل مرتبط
8.1. ارتباط در نزدیک‌ترین سطوح:
8.2. ارتباط در سطوح میانی:
8.3. ارتباط در سطوح دورتر:
بخش دوم: چارچوب نظری مصرف فرهنگی
طرح مسئله
فصل اول: ادبیات نظری
فرهنگ
سبک زندگی، مصرف و مصرف فرهنگ
1. نظریات انفعال گرایانه
1.1. تعیین کنندگی اثر ‌فناوری
1.1.1. «سبک زندگی» در این رویکرد:
1.1.2. چیستی و ویژگی‌های «مصرف» در این رویکرد:
1.1.3. چیستی و ویژگی‌های «مصرف فرهنگ» در این رویکرد:
1.2. تعیین‌کنندگی اثر نظام اقتصادی
2.1.1. «سبک زندگی» در این رویکرد:
2.1.2. «مصرف» و «مصرف فرهنگ» از منظر جبرگرایان اقتصادی:
2. نظریات اختیارگرانه
2.1. «سبک زندگی» در نظریات رویکرد اختیارگرایانه
2.2. «مصرف» و «مصرف فرهنگی» در نظر اختیار گرایان
2.3. شاخص‌های مصرف فرهنگی و انواع کالای فرهنگی
فصل دوم: چارچوب نظری
چارچوب نظری پیشنهادی
1. مقدمه
2. مبانی نظری چارچوب تلفیقی
2.1. منش
2.2. میدان
2.3. سرمایه
2.4. موقعی
2.5. هومولوژی
2.6. نظریۀ کنش
2.7. مصرف فرهنگ
2.8. طبقه
2.9. موقعیت در میدان، عادت‌واره و مصرف فرهنگ
2.10. سرمایه و مصرف فرهنگی
2.11. مدل نظری
فصل سوم: متغیرها و شاخص‌ها
متغیر وابسته و مستقل
1. متغیرهای زمینه‌ای
2. متغیرهای سنجش سرمایۀ فرهنگی و اقتصادی (سنجش اثر انواع سرمایه بر مصرف کالاهای فرهنگی)
3. متغیرهای سنجش وضعیت‌آگاهی در عمل مصرف کالاهای فرهنگی (بررسی مصرف ابداعی)
4. متغیرهای سنجش اثر مد و تبلیغات در عمل مصرف کالاهای فرهنگی (بررسی مصرف انفعالی)
5. متغیرهای سنجش اثر ذائقه‌ها و سلایق و تمایلات فردی در عمل مصرف فرهنگی (مصرف ابداعی
منابع