درسنامه سلامت معنوی و سبک زندگی

درس اول: سبک زندگی، چیستی و ماهیت‌شناسی
اهداف آموزشی
در جستجوی زندگی
1) چیستی سبک زندگی
2) اهمیت و ضرورت سبک زندگی
یک) توجه مکاتب و ادیان به آیین و شیوه زندگی
دو) مواجهه منطقی و فعال با تحولات گسترده در جهان
سه) مواجهه با عقلانیت‌های متکث
چهار) ظهور رسانه‌های جدید و هویت‌ساز
3) قلمرو سبک زندگی
4) رویکردهای ناظر به سبک زندگی
یک) رویکرد جامعه‌شناختی و علوم اجتماعی
دو) رویکرد روان‌شناختی
سه) رویکرد دینی
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس دوم:
بهداشت و سلامت: چیستی و ماهیت‌شناسی
اهداف آموزشی
گوهری نایاب در صدف تن و جان
1) سلامت چیست؟
یک) تعریف لغوی
دو) تعریف اصطلاحی
2) مفاهیم مرتبط با سلامت
یک) رفتار بهنجار و نابهنجار
الف) رویکردهای تشخیص رفتار بهنجار از نابهنجار
ب) علل بروز رفتار نابهنجار
دو) بیماری
3) اهمیت بهداشت و سلامت در سبک زندگی
4) عرصه‌های سلامت
یک) سلامت جسمی
دو) سلامت روانی
سه) سلامت اجتماعی
چهار) سلامت معنوی
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس سوم: چیستی سلامت معنوی (1)
اهداف آموزشی
داستان خلقت
1) سلامت معنوی چیست؟
یک) مفهوم معنویت
دو) نسبت معنویت با امر قدسی
سه) نسبت معنویت با دین
چهار) مفهوم سلامت معنوی
پنج) سلامت معنوی در اصطلاح پزشکی
2) ضرورت و اهمیت سلامت معنوی
3) عرصه‌های سلامت معنوی
یک) ارتباط انسان با خود
دو) ارتباط انسان با خدا
سه) ارتباط انسان با دیگران
چهار) ارتباط انسان با خلقت (محیط)
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس چهارم: چیستی سلامت معنوی (2)
اهداف آموزشی
آزمایش اخلاص!
1) پیشینه شناسی
یک) غرب
دو) دین اسلام
2) رویکردهای سلامت معنوی
یک) رویکردهای دینی
الف) معنویت یهودی
ب) معنویت مسیحی
ج) معنویت اسلامی
د) معنویت بودایی
ه) معنویت هندو
دو) دیدگاه‌های فلسفی و وجودی
الف) اومانیسم سکولار
ب) دیدگاه وجودی
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس پنجم: چیستی سلامت معنوی (3)
سلامت معنوی و مفاهیم همبسته
اهداف آموزشی
دو روز مانده...
1) معنای زندگی
یک) معنای «معنا»
دو) معنای «زندگی»
سه) «معنای زندگی» در مقابل «معنا در زندگی»
2) هدف زندگی
3) نظریه‌های معنای زندگی
یک) نظریه‌های مدرن
الف) فراطبیعت گرایی
ب) طبیعت‌گرایی ذهنی
ج) طبیعت‌گرایی عینی
د) طبیعت‌گرایی بدبینانه (نیهیلیسم)
ه) رویکردهای روان‌شناختی
دو) رویکرد دینی
4) مراقبت معنوی
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس ششم: شاخص‌های سلامت معنوی
اهداف آموزشی
مقصود، تویی...
1) شاخص‌های سلامت معنوی
یک) شاخص‌های بینش
الف) در ارتباط با خود
اول) خودآگاهی معنوی
دوم) خودسازی
سوم) فرجام باوری
ب) در ارتباط با خدا
اول) باور توحیدی
دوم) شناخت صفات و افعال خداوند
ج) در ارتباط با دیگران
اول) شناخت جایگاه و ارزش خانواده
دوم) شناخت دوست از دشمن
د) در ارتباط با طبیعت
اول) قدسی انگاری طبیعت
دوم) باور به هدفمندی و معناداری طبیعت
دو) شاخص‌های گرایشی
الف) در ارتباط با خود
اول) کمال‌جویی و کمال‌خواهی انسان
دوم) گرایش به فضائل و دوری از رذائل
ب) در ارتباط با خدا
اول) عبادت گرایی
دو) مهرورزی به خداوند
ج) در ارتباط با دیگران
اول) دیگر دوستی
دوم) تکریم دیگران
د) در ارتباط با طبیعت
اول) دوست‌داشتن طبیعت
دوم) تکریم طبیعت
سه) شاخص‌های کنشی
الف) در ارتباط با خود
اول) مراقبت از نفس و محاسبه آن
دوم) تزکیه نفس
ب) در ارتباط با خدا
اول) بندگی خدا در عمل
دوم) شکرگزاری گفتاری و عملی
ج) در ارتباط با دیگران
اول) خیرخواهی در حق دیگران
دوم) بخشیدن دیگران
د) در ارتباط با طبیعت
اول) رفتار اصلاح‌گرانه با طبیعت
دوم) رفتار مسئولانه با طبیعت
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس هفتم: سنجش سلامت معنوی و ابزار آن
اهداف آموزشی
این گوی و این میدان!
1) سنجش و مفاهیم همبسته
یک) مفهوم‌شناسی
دو) تحقیقات کمی و کیفی
2) انواع آزمون‌های سنجش سلامت معنو
یک) خارج از کشور
الف) مقیاس سنجش سلامت معنوی (SHAS) (گائور و شارما،2014)
ب) مقیاس رویکرد معنوی (رید، 1987)
ج) مقیاس بهباشی معنوی (پالوتیزان و الیسون، 1991)
د) پرسش‌نامه بهباشی معنوی (گومز و فیشر، 2003)
ه) پرسش‌نامه نیازهای معنوی (بوسینگ، بالزات و هوسر، 2010)
دو) داخل کشور
الف) پرسش‌نامه جامع سنجش سلامت معنوی در جامعه ایرانی (امیری و همکاران، 1393
ب) پرسش‌نامه سلامت معنوی روابط زوجین بر اساس متون اسلامی (حافظی و همکاران، 1401)
ج) مقیاس سلامت معنوی بر اساس منابع اسلامی (آذربایجانی و بیات، 1402)
د) پرسش‌نامه سلامت معنوی حرفه‌ای اساتید (افسران جنگ نرم) (اسد زندی و همکاران، 1392)
3) ملاحظاتی در زمینه سنجش سلامت معنوی
تمرین
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس هشتم: آسیب‌های سلامت معنوی در دنیای مدرن
اهداف آموزشی
قطب‌نما اینجاست
1) آسیب و مفاهیم همبسته
2) سلامت معنوی در مکاتب غیرتوحیدی
یک) رویکردهای روان‌درمانگری
الف) رویکرد روان‌شناسی انسان‌گرا
ب) رویکرد روان تحلیلی آدلر
ج) رویکرد روان‌درمانی وجودگرا
د) معنادرمانی
دو) رویکرد فلسفی مادی‌گرا
سه) رویکردهای معنویت نما
3) سلامت معنوی در مکاتب توحیدی
یک) مکتب اسلام
دو) مبانی سلامت معنوی از منظر اسلام
4) آسیب‌شناسی سلامت معنوی در مکاتب غیرتوحیدی
یک) نارسایی در تعاریف معنوی
الف) انقطاع معنویت از دین
ب) تعدد تعاریف و عدم وفاق بر سر معنای واحد
ج) ارائه تعاریفی کلی و آرمان‌گرایانه از معنویت
د) فاصله‌گرفتن تعاریف از زمینه‌های تاریخی
ه) سکولاریزه شدن تعاریف سلامت معنوی
دو) انسان‌شناسی ناقص و ضعیف
الف) اصالت انسان به‌جای خداوند
ب) ناتوانی در تبیین ریشه مسائل روانی انسان
ج) ضعف در تعریف انسان کامل
سه) ابهام در شناخت فرجام انسان
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس نهم: کشمکش‌ها و تعارض‌های معنوی
اهداف آموزشی
این مخلوق ناشکیب...
1) ماهیت تعارض‌ها و کشمکش‌های معنو
2) کشمکش‌ها و تعارض‌های معنوی در آموزه‌های دینی
3) شیوه‌های سنجش کشمکش‌های معنوی
یک) مقیاس مقابله دینی (RCOPE)
دو) مقیاس آسایش و فشار دینی
سه) مقیاس‌های ناظر به مفاهیم همبسته
چهار) مقیاس توسعه‌یافته مقابله دینی
الف) کشمکش‌های الهی
ب) کشمکش‌های شیطانی
ج) کشمکش‌های تردید
د) کشمکش‌های اخلاقی
ه) کشمکش‌های معنای نهایی
و) کشمکش‌های معنوی بین‌فردی
4) روش‌های مقابله با کشمکش‌های معنوی
تمرین: فن قدم‌زدن با عقل فطری
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس دهم: معنایابی زندگی
اهداف آموزشی
نغمه آب در رگ‌های هستی
1) چیستی معنای زندگی
یک) معنای «معنا»
دو) معنای «زندگی»
سه) «معنای زندگی» در مقابل «معنا در زندگی»
2) معنای زندگی در گذر از تاریخ
3) دیدگاه‌های نظری درباره معنای زندگی
یک) دیدگاه‌های روان‌شناختی
الف) ویکتور فرانکل و مفهوم معنای زندگی
ب) آبراهام مازلو و معنای زندگی
ج) اروین یالوم و معنای زندگی
د) آلفرد آدلر
دو) دیدگاه‌های فلسفی
سه) دیدگاه اسلام
4) جایگاه، نقش و رابطه «معنای زندگی» با «سلامت معنوی»
5) اصلاح و تغییر معنای زندگی
یک) خودآگاهی
دو) ارزیابی
سه) تعیین اهداف جدید
چهار) اقدام
پنج) بازاندیش
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس یازدهم: مهارت معنوی ذهن‌آگاهی
اهداف آموزشی
در محضر دوست
1) پیشینه ذهن‌آگاهی
2) ذهن‌آگاهی چیست؟
3) ذهن‌آگاهی و عدم ذهن‌آگاهی
4) کاربرد ذهن‌آگاهی در روان‌شناسی معاصر
5) دستورالعمل (پروتکل) مهارت معنوی ذهن‌آگاهی
یک) مرحله پذیرش و سنجش
دو) مرحله آموزش
الف) چگونگی ذهن‌آگاهی و شیوه‌های دستیابی به آن
ب) ذهن‌آگاهی و کنترل آن در آموزه‌های دینی
اول) ذهن‌آگاهی در پژوهش‌های دینی
دوم) موانع ذهن‌آگاهی از منظر آیات و روایات
سه) مرحله رَسش و جهش (تمرین)
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس دوازدهم: مهارت معنوی امیدورزی/ شادکامی
اهداف آموزشی
به خورشید رحمت الهی خیره شو
1) چیستی امی
یک) امیدورزی در روان‌شناسی
دو) امیدورزی در آموزه‌های دینی
2) مؤلفه‌های امید در آموزه‌های دینی
یک) هدفمند
دو) باور به اسباب و عل
سه) توکل، تکیه‌گاه امید
چهار) تلاش
2) آثار امید
یک) خودسازی و تکامل معنوی
دو) انگیزه‌بخشی و ایجاد تحرک
سه) صدور اعمال نیک
چهار) شوق و محبت
پنج) ایجاد روحیه شکرگزاری
3) معیارهای امید حقیقی از غیرحقیقی
4) دستورالعمل (پروتکل) مهارت معنوی امیدورزی
یک) مرحله پذیرش و سنجش
دو) مرحله آموزش
سه) مرحله رسش و جهش
5) شادکامی چیست؟
یک) شادکامی در روان‌شناسی
دو) نظریات مرتبط با شادکامی
الف) لذت‌گرایی
ب) نظریه‌های رضایت از زندگی
ج) نظریه وضعیت هیجانی
د) نظریه فهرست اهداف
ه) نظریه شادکامی اصیل
و) نظریه‌های ترکیبی
سه) شادکامی در آموزه‌های دینی
چهار) عوامل کسب شادکامی
الف) تسلیم در برابر تقدیر
ب) خیرگرایی
ج) پرهیز از آرزوی طولانی
د) اعتماد به خدا
ه) انس با خداوند
و) لذت‌های مادی
6) دستورالعمل (پروتکل) مهارت معنوی شادکامی
یک) مرحله پذیرش و سنجش
دو) مرحله آموزش
سه) مرحله رسش و جهش
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس سیزدهم: مهارت معنوی صبرورزی و تاب‌آوری
اهداف آموزشی
نوای خوشِ بشارت در راه است!
1) چیستی صبرورزی و تاب‌آوری
2) عوامل مؤثر بر تاب‌آوری
3) جایگاه تاب‌آوری در روان‌شناسی
یک) مؤلفه‌های تاب‌آوری
دو) روش‌های تقویت تاب‌آوری در روان‌شناسی
الف) خوش‌بینی نسبت به رویدادها
ب) شناسایی تله‌های فکری
ج) به‌کارگیری سبک‌های مقابله
4) صبرورزی و تاب‌آوری در آموزه‌های دین
5) روش‌های تقویت صبرورزی و تاب‌آوری
یک) آگاهی از قوانین و سنن الهی
دو) بهره‌مندی از الگوهای صبر
سه) تلقین‌کردن
چهار) در خواست صبر از خداوند
پنج) استغفار
دستورالعمل (پروتکل) مهارت معنوی صبرورزی و تاب‌آوری
یک) مرحله پذیرش و سنجش
دو) مرحله آموزش
سه) مرحله رسش و جهش (تمرین)
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس چهاردهم: مهارت معنوی بخشش
اهداف آموزشی
با کریمان، کارها دشوار نیست...
1) بخشش چیست؟
2) پیشینه بخشش در تحقیقات
3) جایگاه بخشش در سلامت معنوی و سبک زندگی
4) بخشش در آموزه‌های دینی
یک) موارد کاربرد عفو
دو) بخشش در روایات
5) پروتکل (دستورالعمل) مهارت معنوی بخشش
یک) مرحله پذیرش و سنجش
دو) مرحله آموزش
سه) مرحله رسش و جهش
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس پانزدهم: پیشگیری و سلامت معنوی
اهداف آموزشی
از خاک تا افلاک
1) چیستی پیشگیری و سطوح آن
یک) پیشگیری ابتدایی
دو) پیشگیری اولیه
سه) پیشگیری ثانویه
چهار) پیشگیری ثالثیه
2) پیشگیری و سلامت معنوی
3) نقش سلامت معنوی در سطوح چهارگانه پیشگیری
یک) پیشگیری ابتدایی
الف) تأثیر ویژگی‌های ژنتیکی در سلامت معنوی
ب) تأثیر محیط
دو) پیشگیری اولیه
سه) پیشگیری ثانویه و ثالثیه
الف) در حوزه فردی
ب) در حوزه خانوادگی
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
درس شانزدهم: مراقبت معنوی در شرایط سخت
اهداف آموزشی
مراقب باشیم
1) پیشینه مراقبت معنوی
2) مراقبت معنوی: مفهوم‌شناسی و اهمیت
3) مدل های مراقبت معنوی
یک) مدل مراقبت معنوی زیستی - روانی - اجتماعی
دو) مدل مراقبت معنوی بین‌رشته‌ای
سه) مدل کیفیت زندگی
چهار) مدل مراقبت توان‌بخشی معنوی حمایت محور
پنج) مدل اجرایی مراقبت معنوی
شش) مدل کارکردگرایانه وجودی
هفت) مدل مراقبت معنوی نیایش محور
هشت) مدل مراقبت خانواده مورفی
4) اصول مراقبت معنوی
5) سنجش مراقبت معنوی
یک) مقیاس ارزیابی مراقبت معنوی و معنویت (SCCRS)
دو) ابزار مراقبت معنوی در عمل (SCIP)
سه) سیاهه مراقبت معنوی (SCI)
چهار) سیاهه نیازهای مراقبت معنوی، نسخه پرستاران (SCNI)
پنج) آزمون برقراری ارتباط برای مراقبت معنوی (CSCT)
شش) اصلاح‌شدهٔ مقیاس همدلی پاسخ (RES)
هفت) مقیاس نگرش‌ها در مورد مراقبت معنوی (SCPS)
هشت) پرسش‌نامه شایستگی‌های دانشجویان پرستاری برای ارائه مراقبت‌های معنوی
6) پروتکل مراقبت معنوی در شرایط سخت
یک) مرحله پذیرش و سنجش
دو) مرحله آموزش
الف) آموزش ویژه پزشک - پرستار
ب) آموزش ویژه مراقبان معنوی (روحانیون)
ج) آموزش ویژه افراد معتاد
سه) مرحله رَسِش و جَهش
الف) ویژه پزشک - پرستار
ب) ویژه مراقب معنوی (روحانی)
ج) ویژه افراد معتاد
پرسش‌های درس
پژوهش
منابع برای مطالعه بیشتر
کتابنامه